Yatak Yarası Nedir?

Yatak yarası (bası yarası), uzun süre yatakta hareketsiz kalan hastalarda cilt ve alttaki dokuların sürekli basınca maruz kalması sonucu oluşan yaralardır. Özellikle felçli, yaşlı veya uzun süre yatağa bağımlı hastalarda yaygın olarak görülür. Bu tür yaraların oluşmasını engellemek veya tedavi sürecini hızlandırmak için hasta yatakları ve havalı yataklar büyük bir önem taşır. Bu yazımızda yatak yaralarının neden oluştuğunu, nasıl önlenebileceğini ve hangi medikal yatakların kullanılması gerektiğini ele alacağız.

Yatak Yarası (Bası Yarası) Nedir?

Yatak yarası, uzun süre aynı pozisyonda yatmak veya oturmak zorunda kalan kişilerde ciltte ve deri altı dokularında oluşan hasarlardır. Kan dolaşımının azalması sonucu dokular yeterli oksijen ve besin alamaz, bu da doku ölümüne ve açık yaralara yol açar.

Yatak Yaralarının Yaygın Görüldüğü Bölgeler:

• Sırtın alt kısmı (kuyruk sokumu)
• Kalçalar
• Topuklar
• Dirsekler
• Omuzlar
• Başın arka kısmı

Yatak Yaraları Neden Oluşur?

• Uzun Süreli Basınç: Hareket edemeyen hastalarda, vücudun belirli bölgelerine sürekli basınç uygulanır. Bu basınç, cilt altındaki damarları sıkıştırarak kan akışını azaltır.
• Sürtünme: Yatak içinde hareket etmeye çalışan hastalarda, cilt yatak yüzeyine sürtünerek tahriş olabilir.
• Nem ve Hijyen Eksikliği: Terleme, idrar kaçırma veya yetersiz hijyen nedeniyle cilt tahriş olabilir ve enfeksiyon riski artar.
• Beslenme Yetersizliği: Yetersiz protein ve vitamin alımı, cildin kendini yenileme kapasitesini düşürerek yatak yarası oluşumunu hızlandırır.

Yatak Yarası Kaç Günde Oluşur?

Genellikle yavaş yavaş gelişen yatak yaralarının oluşması için 2 saat bile yeterli olabilmektedir. Bu süre içerisinde kişide bir baskı oluşursa ve önlenmezse yara kısa sürede ilerler ve çok ciddi boyutlara ulaşabilir. 

Yatak Yarası Evreleri Nelerdir?

Yatak yarası belirli etkenlere bağlı olarak evrelere ayrılır. Evrelere ayrılmasında yaranın boyutu, yeri ve görünümü etkilidir. Yatak yarası evreleri şu şekilde sıralanabilir:

• Evre 1: Hastalığın ilk evresi olan bu aşamada, baskıya uğrayan dokuda kızarıklık oluşmaya başlar. Henüz yara oluşmamıştır fakat kızarıklık vardır. Eğer erken önlem alınabilirse kızarıklık kendiliğinden iyileşip ortadan kalkabilir. Önlem alınmadığı takdirde kızarıklık ileri boyuta ulaşır. 
• Evre 2: İkinci evrede ise doku bütünlüğünde bozulma oluşmuştur. Yara yüzeyseldir fakat enfeksiyondan ciddi bir şekilde korunmalıdır.
• Evre 3: Üçüncü evrede yara bütün deri katmanlarını kapsamaya başlar. Basıyı ortadan kaldırmak için tedavi yöntemleri uygulanmaya başlanmalıdır. 
• Evre 4: Dördüncü evrede tüm doku katmanları doku kaybına uğramıştır. Cerrahi tedavi, debridman (yaranın çıkarılması) gibi tedavi yöntemlerine başvurulmalıdır. Bu evrede yaradaki baskı giderilmiş olsa bile tedavi çok hassas bir noktadadır ve tedavi süresi olabildiğince zahmetli ve uzundur. 

Bası yarası evreleri, hastanın her açıdan düzenli olarak takip edilmesi ve yaraların bir an önce iyileşmesi açısından oldukça önemli ve ihmal edilmemesi gereken süreçlerdir. 

Yatak Yarası Önlemek İçin Ne Yapılmalı?

Yatalak hastalarda öncelikli olarak yatak yarasının oluşmasını engellemek oldukça önemlidir. Bası yarasını önlemek için şunlar yapılabilir:

• Kan dolaşımını sağlamak amacıyla hastaya havalı yatak alınmalı.
• Düzenli olarak cilt kontrolü yapılmalı. 
• Nem, enfeksiyon riskini arttırdığı için cildin ıslak kalmamasına dikkat edilmeli. 
• Hastanın pozisyonu en az iki saatte bir değiştirilmeli. Yer değişiminin sağlanması basınç oluşmasını önlemeye yarar. 
• Yatak yarası düzenli bir şekilde pansuman edilmeli ve olabildiğince temiz tutulmalıdır. 
• Yatak yaralarının durumunu kontrol etmek ve yaraların ilerlememesi için düzenli olarak doktor kontrollerine gidilmeli. 

Yatak Yarası Pansumanı Nasıl Yapılmalıdır?

Yatak yarası bakımı yaparken en önemli nokta hastaya doğru bir şekilde pansuman uygulamaktır. Yatak yaralarının tedavisinde düzenli ve doğru bir şekilde pansuman yapmak için öncelikle yaranın etrafı iyice temizlenmelidir. Hijyen sağlandıktan sonra yarayı iyileştirmeye yönelik bir pansuman malzemesi tercih edilmelidir. Daha sonra gazlı bez ile uygulanmalı ve sık sık değiştirilmelidir. Pansuman yapılırken olabildiğince nazik ve dikkatli olunmalı ve yara üzerine çok baskı yapılmamalı. Pansuman yaranın büyüklüğüne ve durumuna göre günde 1-2 kez uygulanabilir. İyileşme sürecini hızlandırmak için özel tasarlanmış bandajlar kullanılabilir. Pansuman yapmak için gerekli olan malzemeler ise şunlardır:

• Steril Eldiven: El hijyeni pansuman yaparken çok önemlidir. Steril eldiven, pansuman sırasında ellerin korunmasını sağlar. 
• Pansuman Bezi: Yaranın üzerini kapatmak için kullanılır. 
• Pansuman Bandı: Gazlı bezleri sabitlemek için kullanılır. 
• Steril Gazlı Bez: Yaranın temiz kalmasını sağlar. 
• Steril Sıvı: Yaranın temizliği için kullanılır. Doktorun önerdiği bir solüsyon kullanılabilir. 

Hasta Yatakları ve Havalı Yatakların Önemi

Hasta Yatakları: Hasta yatakları, hastaların rahatını sağlamak ve yatak yaralarını önlemek için özel olarak tasarlanmıştır. Elektrikli modeller, hastanın pozisyonunu değiştirmeyi kolaylaştırarak bası yarası riskini azaltır.

✅ Başlıca Özellikleri:

• Motorlu veya manuel yükseklik ayarı
• Yan korkuluklar ile güvenlik sağlama
• Hastanın daha kolay oturmasına yardımcı olma

Havalı Yataklar: Havalı yataklar, içlerindeki hava hücreleri sayesinde vücudun belirli noktalarına uygulanan basıncı sürekli değiştirerek yatak yaralarının oluşmasını engeller.

✅ Havalı Yatak Çeşitleri:

• Boru Tipi Havalı Yataklar: Alternatif basınç sistemine sahiptir, basıncı sürekli değiştirerek kan dolaşımını destekler.
• Baklava Dilimli Havalı Yataklar: Hafif ve orta risk grubundaki hastalar için uygundur.
• Otomatik Basınç Ayarlı Havalı Yataklar: Hasta ağırlığına ve pozisyonuna göre basıncı ayarlayarak daha konforlu bir deneyim sunar.

Yatak yarası olan hasta banyo yapabilir mi?

Bası yarası olan bir hasta hareket edebilecek durumda ise yardım alarak banyo yapabilir. Tekerlekli sandalye kullanmak hem hastaya hem de banyo yaptıracak kişiye kolaylık sağlayabilir. Ancak hasta hareket etmekte zorlanıyorsa sabunlu temizlik süngerleri ile yatak banyosu yaptırılabilir.